اگزما پوستی (درماتیت): انواع، علائم و درمان

بیماری اگزما یک مفهوم گسترده است که شامل تعدادی از بیماری‌های پوستی می‌شود که باعث ایجاد قرمزی و خارش می‌شوند. افرادی که از اگزما رنج می‌برند، با ظاهر بثورات پوستی همراه با خارش شدید روبرو هستند که به مرور زمان بهبود می‌یابد. این بثورات ممکن است در هر قسمتی از بدن ایجاد شوند، اما بیشتر در مناطقی مانند گردن، مچ دست‌ها، مچ پاها، دست‌ها، زانوها، و آرنج‌ها قرار دارند. در نوزادان و کودکان مبتلا به اگزما، بثورات معمولاً روی صورت و پوست سر آشکار می‌شوند. اگزما به طور کلی بیماری خطرناکی نیست و معمولاً خودبخود بهبود می‌یابد. با این حال، خارش شدید می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد. خراشیدن بثورات تنها باعث افزایش التهاب و ایجاد عوارضی مانند عفونت‌های پوستی می‌شود. در طول زمان، خراشیدن باعث ایجاد لکه‌های ضخیم و بی‌رنگ بر روی پوست می‌شود که به آن نورودرمتیس می‌گویند. در موارد نادر، اگزمای شدید در صورت می‌تواند به آسیب دائمی چشم منجر شود. درمان زودهنگام اگزما و مراقبت از پوست برای جلوگیری از ایجاد این مشکلات بسیار ضروری است.

علل

هیچکس دقیقا نمی‌داند که عامل درماتیت اتوپیک چیست، اما نتایج تحقیقات نشان می‌دهند که حساسیت‌های ارثی پوست و سیستم ایمنی در ابتلا به این بیماری موثرند. برخی از متخصصین معتقدند که بیماری اگزما پوستی در اثر شرایط آلرژی زا (اتوپیک) مانند تب یونجه (زکام بهاره) و آسم به وجود می‌آید. حدود نیمی از افرادی که به بیماری اگزما پوستی مبتلا هستند در نهایت یکی از این دو را دارند و در اکثر آنها یکی از اعضای نزدیک خانواده‌شان نیز این حساسیت را دارند. معمولا محرک‌های خاصی باعث تشدید بیماری اگزما پوستی می‌شوند که این محرک‌ها از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند. بسیاری از مواد موجود در محیط (که محرک نامیده می‌شوند) می‌توانند باعث ایجاد دانه‌ها در افراد مستعد شوند. این مواد شامل مواد زیر هستند:

1. صابون‌ها و شوینده‌های لباس
2. دود سیگار
3. محصولات تمیز کننده
4. دود و آلودگی‌های محیطی
5. گرد و غبار یا شن و ماسه
6. پارچه‌های خشن (مثل پشم)
7. غذاهای اسیدی (مثل آبمیوه)
8. محصولات مراقبت کننده از پوست (مخصوصا محصولاتی که دارای الکل یا رایحه‌های خاصی هستند.)

دیگر عوامل محرک شامل موارد زیر هستند:

1. استرس
2. تغییرات هورمونی
3. خشکی پوست
4. عرق کردن
5. آب و هوای گرم
6. رطوبت شدید (هم بالا و هم پایین)

علائم 

دانه‌های اگزما از فردی به فرد دیگر متفاوت است و حتی ممکن است ظاهر آنها در قسمت‌های مختلف بدن یک فرد نیز متفاوت باشد. علائم رایج این بیماری شامل موارد زیر است:

1. تکه‌هایی از پوست که رنگ آن به قرمز یا قهوه‌ای مایل به خاکستری تغییر یافته است. ممکن است دانه‌ها نیز بطور ناگهانی ظاهر شوند.
2. خارش، که ممکن است مخصوصا شب‌ها بسیار شدید باشد.
3. برآمدگی‌های کوچک که ممکن است ترشحاتی نیز داشته باشند یا بیش از حد پوسته پوسته شوند.
4. تکه‌هایی از پوست زبر و ضخیم و چرمی شکل.
5. خراش‌ها یا نقاط حساسی که در اثر خاراندن ایجاد شده‌اند.

معمولا در هنگام تشدید بیماری، درماتیت اتوپیک مجددا عود می‌کند و دوره‌هایی بدون هیچگونه علامت و نشانه‌ای از بیماری در بین این دوره‌های عود کردن وجود دارد. این دوران بهبودی ممکن است هفته‌ها، ماه‌ها و یا سال‌ها ادامه یابد.

تشخیص

در صورتی که شما با موارد زیر مواجه شده‌اید، بهتر است به یک پزشک مراجعه کنید:

1. برای اولین بار علائم بیماری اگزما پوستی را مشاهده کرده‌اید.
2. شرایطی که در انجام فعالیت‌های روزمره معمول خود ایجاد می‌شود، اختلال را به وجود آورده است.
3. به مشکل در خوابیدن مبتلا هستید.
4. دانه‌های بر روی پوست شما دردناک هستند.

تشخیص بیماری اگزما معمولاً از طریق بررسی سوابق پزشکی و انجام معاینات فیزیکی توسط پزشک انجام می‌شود. هیچ آزمایشی وجود ندارد که به طور قطعی وجود بیماری را تأیید کند. در برخی موارد، آزمایش‌های آلرژی مانند آزمایش خون و آزمایش خراشی نیز برای تشخیص عامل محرک مخفی استفاده می‌شوند.

درمان اگزما

درمان‌ اگزمای آتوپیک به کاهش علائم بیماری کمک می‌کند. هیچ درمانی برای این بیماری نیست اما در بسیاری از کودکان با افزایش سن علائم بیماری به طور طبیعی کاهش پیدا می‌کنند.

داروهای آرامبخش

داروهای آرامبخش داروهای مرطوب کننده‌ای هستند که روی پوست استفاده می‌شوند تا کاهش آب در آن قسمت را جبران کرده و آن را با یک لایه محافظ بپوشانند. آنها اغلب برای کمک به رفع خشکی یا ناهمواری‌های پوستی مانند اگزمای اتوپیک استفاده می‌شوند. این داروها علاوه بر اینکه خشکی پوست را کاهش می‌دهند، تاثیر ضد التهابی ملایمی نیز داشته و میتوانند تعداد دوره‌های تشدید بیماری را کاهش دهند.

حمام کردن

موثرترین روش برای درمان پوست خشک این است که با استفاده از حمام و مرطوب کننده‌های مناسب، رطوبت مورد نیاز برای پوست فراهم شود. به یک حمام گرم بروید یا یک دوش بگیرید و بلافاصله پس از آن (در طول سه دقیقه) از مرطوب کننده بر روی پوست استفاده کنید. با افزودن سرکه، نمک، آرد جو دوسر، جوش شیرین یا سفید کننده به آب حمام میتوانید علائم بیماری را کاهش دهید.

محصولات بدون نسخه (OTC)

محصولات بدون نسخه(OTC)، داروها و محصولاتی هستند که بدون تجویز پزشک می‌توانید آنها را تهیه کنید.‌‌‌ برخی از داروهای بدون نسخه که برای درمان اگزما پوستی استفاده می‌شوند باعث افزایش رطوبت پوست می‌شوند، برخی دیگر برای کاهش علائم پوستی مانند دانه‌ها، قرمزی و خارش استفاده شده، و برخی برای تمیز کردن و محافظت از پوست در برابر عفونت به کار می‌روند.

کورتیکواستروئیدهای موضعی

اگر پوستتان دردناک و ملتهب است، پزشک برایتان کورتیکواستروئید موضعی تجویز می‌کند که باید آن را مستقیما روی پوست استفاده کنید. این دارو درعرض چند روز باعث کاهش التهاب می‌گردد.
با توجه به شدت اگزمای اتوپیک و محل آسیب دیده‌ی پوست ممکن است کورتیکواستروئید موضعی با قدرت درمان مختلف تجویز شود. آنها شامل موارد زیر هستند:

1. بسیار ملایم (مانند هیدروکورتیزون)
2. متوسط (مانند کبالتسون بوتیرات)
3. قویتر (مانند مومتازون)

اگر باید از داروی کورتیکواستروئید استفاده کنید، به طور منظم به پزشک مراجعه کنید تا بررسی کند که آیا این دارو و مقدار مورد استفاده از آن صحیح و موثر بوده است یا خیر.

آنتی هیستامین‌ها 

آنتی هیستامین‌ها داروهایی هستند که تاثیر موادی به نام هیستامین که در خون وجود دارند را خنثی می‌کنند. این داروها می‌توانند باعث کاهش خارش در اگزمای اتوپیک شوند. همچنین ممکن است این داروها آرامبخش بوده و باعث خواب‌آلودگی شوند، یا آرامبخش نباشند. اگر خارش شدید دارید، ممکن است پزشک آنتی هیستامینی که آرامبخش نباشد برایتان تجویز کند. اگر خارش‌های زمان تشدید بیماری بر خواب شما تاثیر می‌گذارند، پزشک توصیه می‌کند که از آنتی هیستامین‌های آرامبخش استفاده کنید. آنتی هیستامین‌های آرامبخش باعث ایجاد خواب آلودگی در روزهای بعد شده و بنابراین روش خوبی است که مدرسه‌ی کودک شما متوجه شود که آنها مانند همیشه هوشیار نیستند.

نوردرمانی 

در درمان اگزما، از یک دستگاه ویژه برای استفاده از نور ماوراء بنفش بی (UVB) بر روی پوست استفاده می‌شود. این نور به کاهش التهاب و خارش، افزایش تولید ویتامین D و تقویت سیستم‌های ضد باکتریایی در پوست کمک می‌کند. برای جلسات درمانی با نوردرمانی، شما باید از یک روغن مرطوب کننده بر روی پوست استفاده کنید و بدون لباس و تنها با لباس زیر و عینک محافظ درون کابین قرار بگیرید. سپس دستگاه برای مدت کوتاهی فعال شده و تمام بدن یا فقط قسمتی که درمعرض نور قرار دارد، تحت درمان قرار می‌گیرد. واکنش بدن شما به دقت ثبت می‌شود و در هر جلسه درمان، نور درمانی برای اگزما به تدریج افزایش می‌یابد. پس از چند ماه درمان اگزما، تعداد جلسات نوردرمانی کاهش می‌یابد و شما ممکن است تنها یک یا دو بار در هفته به مرکز درمانی مراجعه کنید. اگر وضعیت شما بهبود یابد، نوردرمانی برای مدتی متوقف می‌شود و بررسی می‌شود که آیا اگزما پوستی در حال بهبود است یا خیر. در صورت موفقیت در درمان اگزما، برخی از بیماران ممکن است دوباره نوردرمانی را شروع کنند و یا فقط یک یا دو بار در هفته به مرکز درمانی مراجعه کنند تا پیشرفت خود را حفظ کنند. مانند بسیاری از درمان‌های دیگر، پیشرفت در درمان اگزما به طور سریع رخ نمی‌دهد. به طور کلی، لازم است تا یک تا دو ماه درمان مداوم اگزما صورت بگیرد تا پیشرفت قابل مشاهده باشد.

پیشگیری  

 به دلیل اینکه درماتیت آتوپیک احتمالا یک شرایط ژنتیکی است، هیچ روشی برای جلوگیری از آن نیست. اما اگر به اگزما پوستی مبتلا هستید، مراحل زیر را انجام دهید تا مانع ایجاد عواض جانبی و دوره‌های تشدید بیماری گردد:

1. همیشه از پوست خود مراقبت کنید. بطور منظم از یک مرطوب کننده با پایه‌ی روغن (مانند وازلین) بر روی پوست استفاده کنید تا خشکی پوست را کاهش داده و مانع ترک خوردن پوست شود.
2. در هنگام حمام از آب گرم و صابون ملایم استفاده کرده و پوست را به آرامی تمیز کنید.
3. از علائم عفونت پوست آگاهی داشته و اگر این علائم را مشاهده کردید در جستجوی درمان مناسب باشید.
4. روش‌های مثبت مدیریت استرس را تمرین کنید. مدیریت زمان، تمرینات ذهنی- بدنی و صحبت کردن با یک دوست همه راه های مثبت برای مقابله با احساسات است. یک مشاور یا روانشناس خوب نیز می‌تواند مفید کند.
5. روش‌هایی برای کاهش خاراندن پیدا کنید. بعضی از مردم وقتی که دست آنها به فعالیت دیگری مشغول است یا زمانی که در حضور دیگران هستند، کمتر پوست خود را میخارانند.
6. از مواد آرایشی و کرم‌های ضد آفتاب که برای پوست‌های حساس ساخته شده‌اند استفاده کنید.